Werkzoekenden die niet meewerken krijgen sneller sanctie
Werkzoekenden die de kantjes eraf lopen krijgen voortaan slechts één kans om zich te herpakken. Dat heeft Vlaams minister van Werk Zuhal Demir beslist. Heel concreet wordt het zogenaamd ‘formeel afsprakenblad’ afgeschaft en krijgen werkzoekenden die zich niet aan de afspraken houden meteen een ‘ultiem afsprakenblad vanaf 1 januari volgend jaar. In de praktijk betekent dat dat werkzoekenden niet langer twee, maar slechts één kans krijgen vooraleer ze een sanctie riskeren. “Zeker nu de werkloosheid in de tijd beperkt wordt is het cruciaal dat werkzoekenden snel in actie schieten”, zegt Demir. “Met deze maatregel willen sneller bijsturen. We willen hiemee tot een gedragsverandering komen. Wie werk zoekt moet dat engagement ook waarmaken. Dit is geen straf, maar net een duwtje in de rug om mensen aan de slag te helpen.”
Eind november waren 126.965 werkzoekenden met een werkloosheidsuitkering en jongeren in beroepsinschakelingstijd ingeschreven bij VDAB. Zij moeten aantonen dat ze actief naar werk zoeken. Wie dat niet doet, kan een sanctie krijgen. Eind juni 2025 gaf de VDAB bijvoorbeeld 11.358 waarschuwingen, sancties en negatieve evaluaties.
Vandaag krijgt een werkzoekende twee kansen om zijn zoekgedrag bij te sturen. Bij een eerste contact met VDAB worden afspraken gemaakt. Als iemand deze afspraken niet nakomt, volgt een eerste waarschuwing. Als iemand zijn gedrag dan nog niet bijstuurt, volgt een tweede waarschuwing. Dat is een laatste kans om zich te herpakken.
De maatregel komt geen moment te laat. Door de beperking van de werkloosheid in de tijd zullen mensen met een uitkering immers sneller een job moeten vinden. Uit een recente bevraging van de VDAB blijkt dat 35 procent van de gecontacteerden niet eens op de hoogte is van de beperking van de werkloosheid in de tijd. De noodzaak aan duidelijkheid en een duwtje in de rug spreekt dus voor zich.
“Zie deze verstrenging niet als een straf”, zegt minister Zuhal Demir. “Maar net als een maatregel om meer mensen aan de slag te krijgen. Wetenschappelijke studies tonen aan dat als je achter mensen hun veren zit, ze sneller aan het werk geraken. De verstrenging zal ook de adminisratieve werkdruk bij de 1.800 VDAB-bemiddelaars verlagen. Doordat er minder tussenstappen en waarschuwing nodig is, kunnen zij hun tijd en energie richten op hun kerntaak: mensen effectief naar werk begeleiden en uitkeringen omzetten in lonen.”
Eén kans om zich te herpakken
Vlaams minister van Werk Zuhal Demir beslist nu om die twee kansen terug te brengen naar één kans. Zo kan VDAB snellere ingrijpen en worden lange procedures – die soms tot een jaar duren – vermeden. Hiermee geeft Demir de arbeidsmarktbemiddelaar de nodige slagkracht om sneller en kordater op te treden bij werkzoekenden die onvoldoende inspanningen leveren. De verkorte procedure zorgt ook voor minder administratie, waardoor bemiddelaars meer tijd hebben voor echte begeleiding naar werk.
Deze maatregel moet ook de werkzoekende ten goede komen. “Uit onderzoek weten we dat, hoe langer mensen zonder job zitten, hoe kleiner de kans is dat ze effectief nog aan werk geraken. Daarom versnellen we onze controles en geven we hen meer gerichte zoekopdrachten. Of we leiden hen naar een opleiding”, aldus minister Demir. “Zo vergroten we voor iedereen de kans op een degelijke job. We laten niemand in de steek.”
Het zoek- en sollicitatiegedrag van werkzoekenden zal dus nauwer opgevolgd worden, met strakke deadlines. Wim Adriaens, gedelegeerd bestuurder VDAB: “Onze focus ligt uiteraard op de begeleiding naar werk. Onze bemiddelaars geven werkzoekenden kansen, maar we verwachten ook wel dat ze die grijpen. Doen ze dat niet, dan moeten we streng zijn. Deze beslissing geeft ons meer slagkracht om sneller op de bal te spelen bij de kleine groep werkzoekenden die de kantjes ervan aflopen.”
Extra informatie
Eind november waren 126.965 werkzoekenden met een werkloosheidsuitkering en jongeren in beroepsinschakelingstijd ingeschreven bij VDAB. Zij worden opgevolgd door VDAB en moeten aantonen dat ze voldoende inspanningen doen om een job te vinden. Doen ze dat niet, dan riskeren ze een sanctie.
In het eerste semester van 2025 gaf VDAB in totaal 11.358 sancties, waarschuwingen en negatieve evaluaties. Het gaat om 5.091 sancties, 3.812 waarschuwingen en 2.455 negatieve evaluaties voor jongeren in hun beroepsinschakelingstijd. De meest voorkomende reden voor het overmaken van een dossier aan de Controledienst blijft het niet ingaan op een aangetekende afspraak (68%). 18% van de overgemaakte dossiers gaat over een negatieve beoordeling van het werkzoekgedrag van een schoolverlater in beroepsinschakelingstijd.
Wat zijn de formele en ultieme afsprakenbladen? Hoe zit die procedure in elkaar?
Hieronder de richtlijnen die op intranet staan voor onze bemiddelaars. Let wel: in deze richtlijnen zie je zowel het formele als het ultieme afsprakenblad staan. Het formele afsprakenblad wordt vanaf 1 januari afgeschaft.
- Formele opvolging start je om de werkzoekende te activeren en motiveren. Het geeft de kans aan de werkzoekende om zich te herpakken. Als de werkzoekende deze kans niet grijpt, leidt de formele opvolging tot transmissie. Je zorgt ervoor dat jouw werkzoekende voldoende intensief bezig is met werk zoeken door voldoende opdrachten te geven.
- Het formeel en ultiem afsprakenblad zijn contracten die de werkzoekende ondertekent.
- De afsprakenbladen bevatten voldoende opdrachten zodat de werkzoekende intensief bezig is met zoeken naar werk. Het gaat onder meer over sollicitatieopdrachten, maar ook over opdrachten om naar events van VDAB te gaan (bv. initiatiedagen, oriëntatiebaden, jobbeurzen, ...) om kennis te maken met beroepen, het aanvragen van een opleiding, het opmaken van een cv, enzovoort.
- Elke opdracht is SMART-geformuleerd met een concrete deadline. Tijdens een volgend gesprek met de werkzoekende overloop je de afspraken.
Hoeveel sancties gaf VDAB?
In het eerste semester van 2025 gaf VDAB in totaal 11.358 sancties, waarschuwingen en negatieve evaluaties. Het gaat om 5.091 sancties, 3.812 waarschuwingen en 2.455 negatieve evaluaties voor jongeren in hun beroepsinschakelingstijd.
Sancties hebben tijdelijk, definitief of later een impact op de werkloosheidsuitkering van de werkzoekende. Van de 5.091 sancties:
- zijn 4.550 sancties tijdelijk, met een onmiddellijke sanctie tussen 4 en 52 weken, een sanctie met uitstel, een tijdelijke schorsing van de uitkeringen, of een tijdelijke vermindering van de uitkeringen tot het niveau van het leefloon.
- zijn 467 sancties definitief, met een uitsluiting tot ‘wedertoelaatbaarheid’. Een werkzoekende wordt in dat geval uitgesloten van het recht op een werkloosheidsuitkering.
- zijn er 74 verwittigingen die geen onmiddellijk financieel gevolg hebben, maar kunnen bij een volgende sanctie een verzwarend effect hebben.
Hoe kunnen mensen hun uitkering terugkrijgen?
Ofwel gaat het om een tijdelijke sanctie en loopt die periode af. Als het gaat om een definitieve sanctie, met een uitsluiting tot 'werdertoelaatbaarheid', dan moet een werkzoekende zijn recht op een uitkering eerst terug opbouwen. Dat recht bouw je op door te gaan werken.
Wat is de 'straf' die je krijgt als je bv. niet komt opdagen? Hoe wordt dat bepaald?
Dat ligt allemaal strikt vast in federale wetgeving. Aan elke overtreding hangt een bepaalde sanctie vast. Dat is al bepaald in de wet. In Vlaanderen is het de onafhankelijke controledienst van VDAB die obv. het transmissiedossier bepaalt wat de overtreding is, en dus ook welke sanctie daar bij hoort. Onze controledienst geeft dat door aan RVA en die voert de sanctie uit.
Ook goed om te weten: hoe komt zo'n transmissiedossier tot stand? Een bemiddelaar stelt vast dat een werkzoekende niet komt opdagen of afspraken niet nakomt. De bemiddelaar stelt een transmissiedossier op en stuurt dat naar de controledienst. De controledienst gaat daarmee aan de slag, en geeft de werkzoekende de kans om in een gesprek zijn verhaal te doen. De controledienst legt dan alle informatie (van bemiddelaar en werkzoekende) bij elkaar en doet een uitspraak.
